Farz : Yapılması
kat'i dlillerle sabit olan ilahi emirlerdir. Farzı terketmek haramdır.
İşlenmesinde sevap, özürsüz terkedilmesinde Allah'ın azabı vardır. İkiye
ayrılır.

• 
  Farz-ı Ayın : Her
  mükellefin kendisinin yapması gereken, bir başkasının yapmasıyla ödenmeyen
  farzdır. Beş vakit namaz, oruç, zekat gibi.
   
• Farz-ı Kifaye
  : Mükelleflerden bazılarının yapmasıyla diğer müslümanlardan
  düşen farzdır. Cenaze namazı gibi. Bir kişide kılmış olsa farz yerine
  gelir. Kılınmazsa orada bulunan bütün müslümanlar günaha girmiş olur.

Mekruh :
Yapılmaması delil-i zanni ile istenen işlerdir. iki kısma
ayrılır.

• 
  Tahrimen Mekruh : Hiçbir
  özürü olmadan ikindi namazını geciktirip gün batarken kılmak gibi.
  
   
• Tenzihen Mekruh
  : Sağ elle sümkürmek gibi

Mübah :
Yapılmasında sevap olmadığı gibi, terkinde de günah olmayan
işlerdir. Yemek, içmek, oturmak, kalkmak gibi.

Müfsid :
Başlanmış bir ibadeti bozan iştir. Namazda gülmek, konuşmak;
oruçlu iken bilerek yemek, içmek gibi.

Müstehab:
İşlenmesinde sevap olan, terkinde günah olmayan ibadetlerdir. Nafile namaz
kılmak ve nafile oruç tutmak.

Sünnet :
Peygamberimizin farz ve vacip olmayarak yaptığı ve bize emrettiği
ibadetlerdir. Beş vakit namazda kılınan sünnetler, Teravih Namazı, ezan ve
kamet gibi. Sünnet ikiye ayrılır.

• 
  Sünnet-i Müekkede :
  Peygamberimizin çok sık devam edip pek az terk ettiği ibadetlerdir. Sabah
  namazının farzından önce, öğlenin farzından önce ve sonra kılınan
  sünnetler gibi.
   
• Sünnet-i Gayri
  Müekkede : Peygamberimizin zaman zaman yapıp 
  zaman zaman bıraktığı ibadetlerdir. İkindi ve Yatsının ilk sünnetleri 
  gibi.

Ve dahi ahkâm-ı şer'iyye
sekizdir: Farz, vacip, sünnet, müstehap, mubah, haram, mekruh, müfsit.

Farz oldur ki onu Allahu azimü'ş-şan buyurmuş ola, buyurduğu "şüphesiz
delil" ile belli olmuş ola; iman, Kur'an, abdest almak, namaz kılmak, oruç
tutmak, zekât vermek, hacca gitmek, cünüplükten gusül etmek gibi.

Farz dahi üç nevidir: Farz-ı dâim, farz-ı muvakkat, farz-ı ale'l -kifaye.
Farz-ı dâim "Amentü billahi ilâ ahırihi" bilip ve inanıp daim ittikat etmeye
derler. Farz-ı muvakkat amelin vakti geldikte işlediğimiz farz olan amellere
derler. Farz ale'l-kifaye onu elli adamdan yahut yüz adamdan birisi işlese
sairlerinden sakıt olur; selâm almak ve selâm vermek gibi, cenaze namazı
kılmak ve cenazeyi gasl etmek (yıkamak) gibi, sarf ve nahiv (Arapça
dilbilgisi) okumak ve hafız olmak ve ilm-i vücûh (Kur'an'ın değişik okuma
şekilerini veren ilim) öğrenmek gibi.

Ve dahi bir farz içinde beş farz, vardır: Bu farzın ilmi farz, ameli farz,
miktarı farz, itikadı farz, ihlası farz, inkârı küfürdür.

Vacip oldur ki onu Allahu azimü'ş-şan buyurmuş ola, buyurduğu "şüpheli
delil" ile belli olmuş ola. Vacip olduğuna inanmayan kâfir olmaz lakin
işlemeyen Cehennem azabına layık olur. Meselâ salat-ı vitirde (vitir
namazında) Kunut duası okumak ve hacılar (kurban) bayramında kurban kesmek
ve Ramazan-ı şerif bayramında fitre vermek gibi.

Ve dahi bir vacip içinde dört vacip bir farz vardır: İlmi vacip, ameli
vacip, miktarı vacip, itikadı vacip, ihlası vacip, riyası haram.

Ve dahi sünnet; onu Resûlüllah sallallâhu aheyhi ve sellem hazretleri bir
kere (ve)ya iki kere terk etmiş ola. Terk edene azap olmaz lakin itaba ve
şefaattan mahrum olmağa layık olur. Meselâ misvak istimal etmek ve ezan ve
ikamet ve cemaatla namaz kılmak ve evlendiği gece taam (yemek) yedirmek ve
çocuğunu sünnet etmek gibi.

Sünnet dahi üç nevidir: Sünnet-i müekkede, sünnet-i gayrı müekkede, sünnet-i
ale'l-kifaye. Sünnet-i müekkede olan sabah namazının evvel sünneti ve akşam
namazının ve yatsı namazının son sünnetleri ve öğle namazının evvel ve son
sünnetleri gibi. Bunlar sünnet-i müekkededir, asla terk olunmaz. Sünnet-i
gayrı müekkede olan ikindi ve yatsı namazının evvel sünnetleri. Bunlar bazan
terk olunursa bir şey lazım gelmez ama her zaman terk olunur ise itaba ve
şefaattan mahrum olmağa sebep olur. Sünnet-i ale'l-kifaye beş, on adamdan
birisi işlerse sairlerinden sakıt olur; selâm vermek ve itikâfa{İtikâf:
Ramazanın son on gününde mescidin veya evin bir köşesine çekilerek dünya
işlerinden uzaklaşmak, yeme içme, konuşma ve uykuyu en aza indirerek
ibadetle meşgul olmak.} girmek ve meşru olan işlerinin evvelinde "besmele-i
şerife" demek gibi.

Eğer taam (yemek) evvelinde besmele-i şerife demezse üç zararı vardır:

1. Şeytan beraber eki eder (yer),
2. Yediği taam bedenine maraz (hastalık) olur,
3. Yediği taamda bereket olmaz. Eğer besmele der ise üç faidesi vardır:

1. Şeytan beraber eki etmez,
2. Yediği taam bedenine şifa olur,
3. Taamda bereket olur.

Ve dahi müstehap; onu Resûlüllah sallallâhu aleyhi ve sellem ömründe bir
kere yahut iki kere işlemiş ola. İşlemeyene azap da ve itab da olmaz,
şefaattan mahrum kalmak da olmaz lakin işleyene sevap çoktur demişler.
Nafile namaz kılmak ve nafile oruç tutmak ve nafile sadaka vermek gibi.

Müstehap dahi üç nevidir: Müstehap, âdap, mendup. Bu üçünün de sevabı birdir
lakin bazılar(ı) bazından ziyadedir demiş.