Kolesterol Nedir ?, Kimler Risk Altinda ?

Kolesterol nedir? ?yi kolesterol-k?tu kolesterol Yuksek kolesterol nedir? Kolesterol niye yukselir? Kolesterol yukselmesine yol acan hastaliklar Kolesterolun ?nemi nedir? Yuksek kolesterolun vucuda verdigi zararlar Kolesterol-yuksek tansiyon iliskisi

Kolesterol nedir?
Kolesterol yasam icin gerekli olan mum kivaminda yagimsi bir maddedir. Kolesterol beyin, sinirler, kalp, bagirsaklar, kaslar, karaciger basta olmak uzere tum vucutta yaygin olarak bulunur. Vucut kolesterolu kullanarak hormon (kortizon, seks hormonu....), D vitamini ve yaglari sindiren safra asitlerini uretir. Bu islemler icin kanda cok az miktarda kolesterol bulunmasi yeterlidir. Eger kanda fazla miktarda kolesterol varsa bu kan damarlarinda birikir ve kan damarlarinin sertlesmesine, daralmasina (arteriyoskleroz) yol acar. Arteriyosklerozda damar duvarinda biriken tek madde kolesterol degildir; akyuvarlar, kan pihtisi, kalsiyum... gibi maddeler de birikir. Toplumda arteriyoskleroz icin damar sertligi, damar kireclenmesi gibi ifadeler de kullanilmaktadir.Damarlar tum vucutta yaygin olarak bulunur ve kalp, beyin, b?brek... gibi organlara kan tasiyarak bu organlarin g?rev yapmasini saglar. Kolesterol hangi organin damarinda birikirse o organa ait hastaliklar ortaya cikar. ?rnegin; kalbi besleyen atardamarlarda (koroner arterler) kolesterol birikimi olursa g?gus agrisi, kalp krizi gibi sorunlar olusur. B?brek damarlarinda kolesterol birikimi yuksek tansiyon ve b?brek yetmezligine yol acabilir.

?yi kolesterol-K?tu kolesterol
Kolesterol, yagimsi bir maddedir. Normal kosullarda, yag suyun icinde c?zunmez. Kolesterol de su ?zelliklerini tasiyan kanda normal kosullarda c?zunmez. Kolesterol, kanda c?zunmesi ve tasinmasi icin karacigerde bir protein ile birlestirilir (paket edilir). Bu kolesterol ile protein birlesimine lipoprotein adi verilir. Degisik tipte lipoproteinler vardir:1.LDL (low density lipoprotein, dusuk yogunluklu lipoprotein): K?tu huylu kolesteroldur.2.HDL (high density lipoprotein, yuksek yogunluklu lipoprotein): ?yi huylu kolesteroldur.HDL ve LDL kolesterolden baska lipoproteinler de vardir.
Yag metabolizmasi bozuklugu olan hastalarin yaptirdigi diger bir kan incelemesi de trigliserid ?lcumudur. Trigliserid de kolesterol gibi kanda c?zunen bir yagdir. Kan trigliserid duzeyi ile arteriyoskleroz arasindaki iliski kolesterol kadar belirgin degildir.

Yuksek kolesterol nedir?
Kanda kolesterol ve LDL-kolesterolun yuksek olmasi hasta icin risk tasir. HDL-kolesterolun dusuk olmasi da bir risktir.
20 yasin uzerinde Kan kolesterol duzeyi
200 mg/dl'nin alti istenilen duzeydir.
200-239 mg/dl arasi sinirda yuksek’tir.
240 mg/dl'nin ustu ise yuksektir.
Kan LDL-kolesterol duzeyi
130 mg/dl'nin alti istenilen duzeydir.
130-159 mg/dl arasi sinirda yuksek’tir. Kan HDL-kolesterol duzeyi
35 mg/dl'nin alti dusuktur.
Kanda Kolesterol >200 mg/dl
veya LDL-kolesterol>130 mg/dl
veya HDL-kolesterol <35 mg/dl ?SE >R?SK FAZLADIR
HDL-kolesterol yukseldikce risk azalir. Ortalama HDL-kolesterol duzeyi kadinda 55 mg/dl ve erkekte 45 mg/dl’dir yani kadinlar bu y?nden daha sanslidir.

Kan trigliserid ?lcumune g?re siniflandirma

< 200 mg/dl ----> Normal
200-400 mg/dl ----> Sinirda yuksek
400-1000 mg/dl ----> Yuksek
> 1000 mg/dl ----> cok yuksek

Kanda kolesterolun yuksek olmasi bir yag metabolizmasi bozuklugudur. Yag metabolizmasi bozuklugundan suphe edilen bir hastada yapilmasi gereken kan alinarak ?ncelikle kolesterol, LDL-kolesterol, HDL kolesterol ve trigliserid duzeyi ?lculmesidir. Tedaviye karar vermeden ?nce bu degerler en az 2 kere ?lculmelidir.Tedavi duzenlenirken ?ncelikle LDL-kolesterol duzeyleri temel alinmalidir.

Kolesterol niye yukselir?
Kanda kolesterol duzeyini etkileyen cok sayida fakt?r vardir. Bu fakt?rlerin bazilari ?nlenebilir niteliktedir. Bunlardan bazilari:
1.Kalitimsal Fakt?rler
2.Gidalar
3.Sismanlik
4.Stres

gibi fakt?rler kolesterolu ve k?tu huylu kolesterolu yukseltir.Duzenli egzersiz iyi huylu kolesterolu yukseltir ve k?tu huylu kolesterolu azaltir.60-65 yasa kadar yasla birlikte kolesterol duzeyi artar. Kadinlarda menopozdan sonra kolesterol duzeyi artar.

Kolesterol yukselmesine yol acan hastaliklar
Bazi hastaliklarda kolesterol duzeyi yukselir. Bu hastaliklari ikiye ayirarak incelemek mumkundur:
1.Kalitsal yag metabolizmasi hastaliklari
A.Hipotiroidi: Tiroid bezinin yetersiz calismasi.
B.Karaciger hastaliklari
C.Nefrit: B?bregin mikrobik olmayan iltihabi hastaliklari
D.Seker hastaligi
E.Sismanlik
F.Bazi ilaclar
2.Diger hastaliklar

Kolesterolun ?nemi nedir?
Kalp ve damar hastaliklari Turkiye'de ve diger ulkelerde ?lum ve kalici sakatliklara yol acan yaygin sorunlardir. Turkiye’de 6 milyon kiside kan kolesterol duzeyi sinirda yuksek (200-239 mg/dl) ve 2 milyon kiside yuksektir (240 mg/dl). Gelismis ulkelerde ?lum nedenleri arasinda kalp ve damar hastaliklari ilk siradadir ve yuksek kolesterol, yuksek tansiyon, sismanlik gibi sorunlarin duzeltilmesi ile bu ?lumler ?nlenebilir veya geciktirilebilir. Bu nedenle Dunya Saglik ?rgutu kalp ve damar hastaliklarini 1 numarali insanlik dusmani ilan etmistir.Kalp ve damar hastaliklarini kolaylastiran fakt?rlere kardiyovaskuler risk fakt?rleri adi verilir. Kanda kolesterol ve LDL-kolesterolun yuksek olmasi hasta icin risktir ve kolesterol yuksekligi bir kardiyovaskuler risk fakt?rudur. HDL-kolesterolun dusuk olmasi da bir risktir. Bu riske sahip hastalarda kalp krizi, felc, damar tikanmasi, b?brek yetmezligi gibi hastaliklarin ortaya cikma olasiligi daha fazladir.

Kardiyovaskuler Risk Fakt?rleri
Kolesterolu yuksek hastalarda, kardiyovaskuler risk fakt?rlerinin degerlendirilmesi ve mumkunse degistirilmesi, tedavinin temel noktalarindan birisidir. Kolesterolu yuksek hastalarda, kolesterol yuksekligi disindaki kardiyovaskuler risk fakt?rlerine de sik rastlanir ve bu kardiyovaskuler risk fakt?rlerinin duzeltilmesi ile kardiyovaskuler kalici hasar ve ?lum riski kesin olarak azaltilir. Asagida kardiyovaskuler risk fakt?rleri ?zetlenmistir:
Hipertansiyon
Lipid (yag) metabolizmasi bozuklugu, Kolesterol yuksekligi
Sigara Diyabetes mellitus (seker hastaligi)
Sismanlik
Fiziksel aktivite azligi ve sedanter yasam
Yuksek hematokrit (kanda cok fazla hucre bulunmasi)
Artmis trombojenik fakt?rler (kani pihtilastiran fakt?rler )
?leri yas
Erkek cinsiyet
Aile ?ykusu
Tip A kisilik yapisi (mukemmeliyetci, obsesif hirsli ve gergin kisilik)
?strojen eksikligi
Alkol yoksunlugu (alkol bagimliligi)
Fibrinojen yuksekligi
Ürik asit yuksekligi
Lipoprotein (a)
Belirgin beyin, kalp, b?brek veya damar hastaligi

Hipertansiyon, her yas, cins, irk icin ?nemli bir kardiyovaskuler risk fakt?rudur ve hem buyuk hem kucuk tansiyonun yukseldikce kardiyovaskuler risk artmaktadir. Hipertansiyon tedavisi ile kardiyovaskuler risk azalmaktadir.

Lipid (yag) metabolizmasi bozukluklari, maj?r ve duzeltilebilir kardiyovaskuler risk fakt?rlerinden birisidir. Yapilan tum buyuk calismalarda serum kolesterol duzeyi ile kardiyovaskuler risk arasindaki iliski g?sterilmistir. HDL-kolesterolun dusuklugu de bir kardiyovaskuler risk fakt?rudur. Diyetin kolesterol icerigi ile kardiyovaskuler risk arasinda da dogrudan iliski vardir.

Sismanlik ile koroner arter hastaligi arasindaki iliski bircok calismada g?sterilmistir. Ancak sisman hastalarda, hipertansiyon, fiziksel aktivite azligi, diyabetes mellitus (seker hastaligi) ve lipid metabolizmasi gibi diger kardiyovaskuler risk fakt?rlerine da daha sik rastlanir ve bu kardiyovaskuler risk fakt?rler, sismanligin bagimsiz etkisini maskeleyebilir.

Gunumuzde sismanlik tanim ve siniflandirmasinda beden kitle indeksi kullanilmaktadir.Beden kitle indeksi=Beden agirligi(kg)/Boy(m)2 formulu ile hesaplanir.?rnegin vucut agirligi 85 kg, boyu 1.74 m olan bir insanda;Beden kitle indeksi=85/1.74x1.74=28’dir.Beden kitle indeksine g?re kilo durumu asagida ?zetlenmistir.<18.5   Zayif18.5-24.9  Normal (saglikli)25-29.9  Fazla kilolu (gurbuz)30-39.9  Sisman>40   Tehlikeli sismanYukaridaki ?rnekteki kisi gurbuzdur.

Beden kitle indeksinizi hesaplayiniz.

Yetersiz egzersiz kardiyovaskuler riski arttirir. ?te yandan sedanter yasam, kan sekeri, kolesterol ve kan basinci kontrolunu zorlastirir. Duzenli egzersiz yapanlarda, koroner arter hastaligi riski de azalir.

Diyabetes mellitus (seker hastaligi) iyi bilinen bir kardiyovaskuler risk fakt?rudur. Ayrica diyabetik hastalarda lipid (yag) metabolizmasi bozukluklari, hipertansiyon, sismanlik gibi diger kardiyovaskuler risk fakt?rleri de siktir.

Sigara, koroner arter hastaligi sikligini arttirdigi gibi diger kardiyovaskuler risk fakt?rlerinin etkisini de arttirir. Sigara icimi, Turkiye'deki en ?nemli saglik problemlerinden birisidir ve ne yazik ki kullanimi giderek yayginlasmaktadir. Sigaranin birakilmasi ile koroner arter hastaligi riski azalir ve bu azalma 12 ay sonra en belirgin hale gelir.

Tip A kisiligine sahip kisiler, mukemmeliyetci, obsesif, hirsli ve gergin bir ?zellik sergilerler.

Yuksek kolesterolun vucuda verdigi zararlar
Kanda asiri miktarda bulunan kolesterol yavas yavas (yillar icinde) damar duvarinda birikir. Bu birikim sonucu o damarda daralma, tikanma ortaya cikar. Bu durum bir su borusunda pisliklerin birikmesine benzetilebilir. Kolesterol hangi damarda birikmisse o damarla iliskili sorunlar ve hastaliklar ortaya cikar.Kolesterol yuksekliginde belirti ve bulgular cogu zaman ani kolesterol yukselmesine bagli degildir, uzun sureli kolesterol yuksekliginin damar duvarinda kolesterol birikmesine yol acmasinin sonucudur. Yani kolesterolunuz su andaki degerinin 2-3 katina yukselse ve 3-4 saat yuksek kalsa size bir zarari olmaz. Asil sorun sizde daha ?nce uzun sureli kolesterol yuksekligi olmasidir.Kalbi besleyen damarlarda (koroner arter) kolesterol birikimi bu damarlarda tikanma ve daralmanin sonucu g?gus agrisi, kalp krizi ve kalp yetmezligi gibi sorunlara neden olur. Bunlarin sonucu hasta koroner by pass ameliyati (cerrahi olarak darligin ortadan kaldirilmasi) veya anjiyoplasti (balonla daralmis koroner arterin genisletilmesi) islemine ihtiyac duyabilir.Beyini besleyen boyun damarlarinda kolesterol birikimi olmasi felclere, konusma bozukluklarina, dengesiz yurumeye, bilinc kaybina yol acar.B?brek damarlarinda kolesterol birikimi yuksek tansiyon ve b?brek yetmezligine yol acabilir.Ana atardamarda (aort) kolesterol birikimi de tehlikelidir. Buradan kopan kolesterol birikintileri daha kucuk damarlari tikayarak cok degisik sorunlara yol acabilirler: Bagirsagi besleyen damarlari tikayarak bagirsak ?lumune, g?z damarlarini tikayarak k?rluge, bacak damarlarini tikayarak gangrene... yol acabilirler.
Kolesterol yuksekligine bagli sorunlar ortaya ciktigi zaman hasta gec kalmis olabilir; bu nedenle kolesterol yuksekligini ?nlemek, yukselmisse dusurmek cok ?nemlidir.

Kolesterol-yuksek tansiyon iliskisi
Kolesterol ve yuksek tansiyon arasinda dogrudan bir iliski yoktur. Yani kolesterol yuksekligi yuksek tansiyona, yuksek tansiyon kolesterol yuksekligine yol acmaz. Ancak ikisinin hedefi ve zarar verdigi organ aynidir: Kan damarlari. Yuksek tansiyon kan damarindaki basinci yukselterek asinma, yirtilmalara neden olur. Bu durum su borusu icindeki basincin artmasina bagli sorunlara benzetilebilir. Yuksek kolesterol de damar duvarinda kolesterol birikimine yol acarak damarlarda daralma, tikanmalara yol acar. Yuksek tansiyon ve kolesterol yuksekligi kan damarina digerinin verdigi zararin siddetini arttirir ve ortaya cikmasini cabuklastirir. Bu nedenle hem kolesterol yuksekligi hem de yuksek tansiyon tedavi edilmelidir.

Hazirlayan Secdegulleri.Net ve Secdegulleri.Net Sitelerine Tesekkurler

Copyright © Asagi Homurlu Kasabasi Resmi Web Sitesi Yayıncı Firmalardan İzin alınarak. Yayınlanabilir.

Yayınlanma: 2005-09-06 (841 okuma)