Kemik ?ligi Nakli

KEM?K ?L?Ğ? TRANSPLANTASYONUNUN PRAT?K ESASLARI
Kemik iligi transplantasyonu (K?T) veya periferik k?k hucre transplantasyonu (PKHT)  ?lumcul olabile kan veya bagisiklik sistemi hastaliklarin tedavisinde basariyla uygulanan bir tedavi y?ntemidir. ?lk olarak 1968’de basarili olarak uygulanmistir. Bugun siklikla l?semi (kan kanseri), aplastik anemi, Hodgkin Hastaligi gibi cesitli lenfomalar, multiple myeloma, bagisiklik sistemi hastaliklari ile meme ve over kanseri gibi bazi solid  tum?rlerin tedavisinde kullanilmaktadir.

1991’de, Amerika’da, 7500’den fazla kisiye K?T uygulanmistir. K?T ile her ne kadar  yilda binlerce hayat kurtarilirsa da, buna ihtiyac duyan hastalarin pek coguna da (yaklasik %70) uygun verici olmadigindan transplantasyon yapilamamaktadir.

KEM?K ?L?Ğ? NED?R?
 Kemik iligi, kemiklerin icerisinde bulunan sungerimsi bir dokudur. Sternum (g?gus kafesi ?n kemigi), kafatasi, kaburga ve omurlar  vucudun kan hucrelerini yapacak olan ‘k?k hucrelerini’ icerirler. Bu kan hucreleri, infeksiyonlarla savasan l?kosit, dokulara ve organlara oksijen tasiyan ve yine bu dokularin artik maddelerini uzaklastiran eritrosit ve kanin pihtilasmasini saglayan trombositlerdir.

KEM?K ?L?Ğ? TRANSPLANTASYONUNA NE GEREK VAR?
L?semi, aplastik anemi, bazi bagisiklik sistemi hastaliklarinda kemik iligindeki (K?)  k?k hucrelerde g?revini tam olarak yapamama sonucu, asiri sayida hatali ve olgunlasmamis kan hucrelerinin yapimi (l?semili olgular) veya kan hucre sayilarinda dusukluk (aplastik anemili olgular) s?z konusu olur. cok miktardaki olgunlasmamis ve hatali kan hucreleri normal kan hucrelerinin yapimini engeller ve kan yoluyla diger organlari isgal eder.

Bu anormal k?k ve kan hucrelerini ortadan kaldirmak icin yuksek dozlarda ilac ve/veya isin tedavisi gereklidir.  Bu tedaviler sadece anormal hucreleri ?ldurmekle kalmaz ayni zamanda K?’deki normal hucreleri de harap eder. Bazi lenf hucre kanserlerinde (lenfoma) ve diger bazi kanser turlerinde de tedavi amacli kullanilan yuksek doz tedaviler, benzer bir sekilde saglikli K?’de tahribat yaratabililir. K?T, yogun kanser tedavisi ile tahrip olan hastalikli  K?’nin, normal bir K? ile yer degistirmesi vasitasiyla  bu hastaliklarin tedavi edilebilmesine olanagi saglar.

K?T her ne kadar hastaligin yuzde yuz nuks etmeyecegini garantisi vermese de kur sansini veya en azindan pek cok hasta icin hastaliksiz yasam suresini arttirir.

TRANSPLANTASYON T?PLER?
 K?T’de hastalikli K? tahrip edilerek yerine saglikli K? hastanin kan akimina verilir. Basarili bir transplantasyonda verilen yeni, saglam K? buyuk kemiklerin bosluklarina (ilige) g?c eder, yerlesir ve normal kan hucrelerinin yapimina baslarlar.

Eger verilen K? hasta disinda baska bir kisiden alindiysa, K?T, ‘allojeneik K?T’ olarak adlandirilir. K? veren kisi hastanin ikizi ise bu transplantasyona da ‘sinjeneik K?T’ adi verilir. Allogeneik K?T’de, vericinin K? alicinin K? ile mumkun oldugunca mukemmel derecede genetik uyum icerisinde olmalidir. Eger bu genetik uyum iyi degilse, vercinin iligi  hastanin vucudunu yabanci madde olarak algilar ve onu yok etmek icin saldiriya gecer. Hastanin hayatini tehdit edebilen bu duruma ‘Greft Versus Host Hastaligi’ (GVHH) denir. Bunun tersine, hastanin bagisiklik sistemi de verilen yeni iligi tahrip edebilir. Bu olaya da ‘Greft Reddi’ denir.

Hastalarin genetik olarak tam uyumlu erkek kardese sahip olma olasiligi %35’dir. Eger hasta icin icin b?yle bir verici yoksa, uluslararasi K? vericiler kayitlarindan uygun bir verici arastirilabilir. Yine ayrica uygunsuz bir verici veya otolog transplantasyon olasiliklari g?z ?nune alinabilir.

Belirli olgularda hastalar kendi kendilerinin K? vericileri olabilirler. Bu durum ‘Otolog K?T’ olarak adlandirilir. Otolog K?T hastaliklarin  K?’ni henuz tutmadiklari d?nemlerde (siklikla meme, over, beyin kanserleri, Hodgkin ve Hodgkin disi lenfomalarda) uygulanabilir. K? tutulumu olan hastaliklarda, transplantasyondan ?nce, alinan K? tedavi sonrasinda kalabilmis olabilecek kanserli hucrelerin ortadan kaldirilmasi icin bir iseleme (purging) maruz tutulabilir.

TRANSPLANTASYON HAZIRLIĞI
Basarili transplantasyon icin, hastanin bu isleme katlanabilecek kadar saglikli olmasi gerekir. Hastanin K?T’e uygunlugu tespit edilirken yas, genel fizik durum, hastanin tanisi ve hastaligin evresi  g?z ?nune alinmalidir.

 K?T ?ncesinde hastanin fizik kapasitesinin bu islemi kaldirip kaldiramayacagina iliskin bir dizi test yapmak gerekir. Transplantasyon sonrasi vucut fonksiyonlarinda herhangi bir bozulma olup olmadigini tespit icin transplantasyon ?ncesi kalb, akciger, b?brek ve diger hayati organlarin islevlerinin testleri yapilmalidir. Bu testlerin yapilmasi icin genellikle hastanin hastaneye yatmasina gerek yoktur.

Basarili bir K?T icin problemleri ve islemin yan etkilerini hizla taniyarak, uygun tedavisine biran ?nce baslayabilecek doktor, hemsire ve diger calisanlardan olusan tecrubeli bir tibbi ekibe ihtiyac vardir.

KEM?K ?L?Ğ? TOPLANMASI ?SLEM?
Bu islem, hastanin kendisinin (otolog) veya baska bir bireyin (allojeneik) verici olmasina g?re degismez. K? toplanmasi genel aneztezi altinda ameliyathanede yapilir. Verici icin cok az rahatsizlik verici ve cok az riskli bir islemdir.

Hasta genel aneztesi altinda iken,oldukca fazla miktarda K? iceren legen kemigine arkadan igne ile girilir. K? kandan dah koyu, kirmizi bir sivi olarak enjekt?r ile cekilir. Yeterli K? toplamak icin giris yerine cok yakin cesitli yerlerden islem tekrarlanir. Ciltte cerrahi kesime ve dikise ihtiyac yoktur,sadece ignenin giris yerine ait kucuk bir delik vardir.Toplanacak K? miktari hastanin kilosuna ve cekilen materyaldeki k?k hucre yogunluguna g?re degisir. Genellikle bir veya 5 unite kan ve K? cekilir. Her ne kadar bu miktar cok gibi g?runse de, vericinin tum K?’nin ancak %2’ni olusturur. Yaklasik d?rt hafta icerisinde de vucut kayip olan miktar yerine yenisini yapar.

Hasta aneztezi ortadan kalkinca K? toplama yerinde hafif de olsa rahatsizlik hissedebilecektedir. Bu agri buz uzerinde kayarak dusmek ile olusan agriya benzer ve kolaylikla basit agri kesicilerle ile kontrol altina alinabilir. K? vericisi hasta disindaki baska bir bireyse, bir gece hastanede yattiktan sonra taburcu edilebilir ve birkac gun icerisinde normal aktivitesine geri d?ner.
 
 

Hazirlayan Secdegulleri.Net ve Secdegulleri.Net Sitelerine Tesekkurler

Copyright © Asagi Homurlu Kasabasi Resmi Web Sitesi Yayıncı Firmalardan İzin alınarak. Yayınlanabilir.

Yayınlanma: 2005-09-06 (697 okuma)