Prion Hastaliklari

Hazirlayan: Dr. Basak Dokuzoguz
Ankara Numune Egitim ve Aras. Hastanesi ?nfeksiyon Hastaliklari Klinik Sefi

Spongioform ensefalopatiler bir cok hayvan turlerinde olusur ve deneysel olarak infekte dokunun infeksiyonu ile nakledilebilir. Bu nedenle psongioform ensefalopati etkenlerine “the transmissible agents??? adi verilmistir. ?lk defa bu etkenlere protein yapilari nedeni ile “prion??? adi verilmistir. Prionlar, kendiliginden cogalabilen (kendini kopyalayabilen) 250 civarinda aminoasitten olusan ortalama olarak en kucuk virustan daha kucuk yapiya sahip olan enfeksiyon etkenleridir. ?nsanlarda ve hayvanlarda bugune kadar yedi adet prion hastaligi tarif edilmistir.
 

Creutzfeldt-Jacob Hastaligi (CJH)	?nsan
Gertsmann-Strausler Scheinker Sendromu	?nsan
Kuru	?nsan
Scrapie	Koyun
Transmissible mink encephalopathy	Vizon
Chronic Wasting Disease	Geyik-katir
Bovine spongioform encephalopathy (BSE) (Deli Dana Hastaligi)	Sigir-inek

Prionlar 20-100 mm’lik filtrelerden rahat gecerler. Formaldehite direncli, %1-5 hipoklorid, %1 soydum dodesi, sulfat ve 2-merkaptoethanol solusyonlarina duyarlidir. ?nfekte beyin dokusundan izole edilen ve kismen saflastirilan prionlar cok az proteinin dayanikli oldugu proteinaz K ile parcalanmaya direnclidirler. Bu direncin nedeni prion proteinlerinin agregasyonu veya kullanilan deterjanlar icerisinde c?zunememelerine baglanmistir. Prionlarin en ?nemli ?zelliklerinden birisi de isiya oldukca dayanikli olmalaridir. Ancak 121 derecede 60 dakika yuksek basincta otoklavlama infektiviteyi 6-7 log kadar dusurmektedir. Kesin inaktivasyon icin yuksek isi derecelerine gereksinim vardir. ?zellikle scrapie prionlarinin inaktivasyonu icin 138 derecenin uzerinde isi dereceleri gerekmektedir.

Spongioform ensefalopatilerin hepsinde ortak ?zellik ilerleyici bir merkezi sinir sistemi dejenerasyonu vardir ve patoloji en fazla gri cevherdedir. N?ronal vokuolizasyon ve n?ronal kayip mevcuttur. N?ronal kayipla birlikte fibroz astrositlerde proliferasyon ve hipertrofi olur. Amiloid plaklarin olusumu daha cok Kuru da olmak uzere CJH de g?rulur.

KURU
?nsan prion hastaliklarindan en detayli incelenmis olanidir. En sik olarak Yeni Gine’nin batisinda g?rulur. Hastalik tipik prodromal olarak basagrisi ve artraliji sikayetleri ile baslar. Hastaligin siddetli bulgulari arasinda progressif serebelllar ataksi, tremorlar, disartri ve progresif seyreden demans vardir. Hizla ilerleyen m?rolojik bulgular ile 3 ay 2 yil icinde ?lum kacinilmazdir. Hastalik kadinlarda daha sik g?rulur. Bunun nedeni ?zellikle ilkel kabilelerde “cannibalism??? denen geleneklere g?re ?lenlerin beyinlerinin ?ncelikle kadinlar ve cocuklar tarafindan yenmesi ile aciklanmaktadir. Bu genelgenin yasalarca yasaklanmasinin ardindan hastaligin insidansinda azalma tespit edilmistir. Bu durum etkenin insandan insana aktarildigini dusundurmektedir. Patolojik incelemede MSS’de bazal ganglia ve korteks b?lgelerinde diffuz n?ronal dejenerasyon ve spongioform degisim g?ze carpar.

Creutzfeld-Jakob Hastaligi (CJH)
Dunyada milyonda bir oraninda olmak uzere insanlarda en sok g?rulen prion hastaliklaridir. Olgularin %85-95’i sporadiktir. Ortalama 57-62 yaslarda en sik g?rulmekle beraber 17-20 yaslarda ve 80 yas ustunde olgular da bildirilmektedir. CJH bulasici bir hastalik degildir. Latrojenik olarak kisiden kisiye bulas cok cok nadirdir. Bu tip bulas dura greftlerinin nakli, kornea nakli, karaciger nakli, dura mater materyalinin radyografik embolizasyon prosedurleri icin kullanimi ve kontamine n?rosirurijikal instrumanlarin veya stereotaktik derinlik elektrodlarinin kullanimi ile mumkundur. Kadavradan insan buyume horman nakli yoluyla CJH olan 100 kadar iatrojenik genc hasta bildirilmistir. Bu hastalara panhipopituitarizm nedeniyle bu hormonlar verilmistir. CJD de gecis yollari:
1. Yeterli sterilize edilmeyen beyin elektrodlari, cerrahi aletler
2. Kornea nakli
3. Buyume hormonu, gonadotropin
Kuru Hastaliginda Gecis Yollari:
1. ?nfekte Dokunun Yenilenmesi
Yapilan hayvan calismalarinda hasta veya deneysel olarak prion ile infekte edilmis hayvanin kaninda, serumunda, buffy coat materyalinde dusuk oranda da olsa infektivitenin oldugu g?rulmustur. Bunun sonucunda CJH’nin kan transfuzyonu veya kan urunleri ile bulas riskinin olabilecegi endisesi mantikli hale gelmistir. Buna ragmen korkulanin aksine kan veya kan urunleri nakli ile bulasi tespit edilmis CJH olgusu veya transfuzyonun epidemiyolojik calismalarda CJH riskini artirdigina dair bulgu yoktur.

Esler arasi gecis icin risk artisi bildirilmemistir. Aile icindeki olgularin bulasdan ziyade genetik yatkinliktan dolayi oldugu dusunulmektedir. CJH’de %10-15 oraninda genetik yatkinlik g?rulmektedir. Gertsmann-Strausler Schenker Sendromu (GSS) prion hastaliginin bir genetik formu olarak tanimlanmaktadir. GSS’nin muhtemelen mevcut bir genin aktivasyonu sonucunda prion proteinlerinin anormal izoformlarinin sentezine bagli olarak gelistigi zannedilmektedir.

CJH’nin kulucka d?nemi degiskendir (3-22 yil). Erken d?nemde klinik bulgular kuru hastaligini hatirlatir. Hastalik genellikle unutkanlikla baslar ve bunu takiben ilerleyen demans, halusinasyonlar, kisilik degisikligi, hareket kontrolunun kaybi, serebellar ataksi, myoklonus, rijidite, felc ve koma ile seyreder.

Hastaligin kesin tanisi patoloji arastirmalari ile konabilir. N?ronlarda vakuolinizasyon, amiloid iceren plaklarin saptanmasi, fibrillerin g?zlenmesi, astrositlerde proliferasyon ve hipertrofi, n?ronlarin yakin glial hucreler ile fuzyonu karakteristik patolojik bulgulardandir. Prionlarin beyinde yuksek duzeyde birikimi doku harabiyetine neden olur. Kuru da oldugu gibi CJH de de prionlara karsi bir immun cevap olusmadigi icin herhangi bir serolojik tani y?ntemi gecerli degildir. Hastaligin tedavisinde antiviral ilaclar denenmis ancak sonuc alinamamistir. Bugun etkin bir tedavi y?ntemi bulunmamakta olup butun olgular ?lumculdur.

New Variant CJH
Bindokuzyuz doksanbesden itibaren ?ngiltere’den 23, Fransa’dan 1 newvariant CJH (vCJH) olgu bildirilmistir. 1998 sonunda toplam olgu sayisi 39’a ulasmis ve bu olgulardaki epidemiyolojik, klinik ve patolojik ?zellikler tipik sporadik CJH (sCJH)den farkli bulunmustur. VCJH’li olgularda etyolojik etken ve yol actigi patolojik incelemelerde BSE (Deli Dana Hastaligi) ile benzerlikler ve aralarinda iliski tespit edilmistir. VCJH’nin BSE’nin buyukbas hayvanlardan insanlara bulasmasi sonucunda ortaya cikan bir hastalik oldugu sonucuna varilmistir. 1985’de ?ngiltere’deki hayvanlar arasindaki genis BSE salginindan bir sure sonra (prionlar icin uygun inkubasyon suresi kadar) vCJH olgulari ortaya cikmaya baslamistir. Bu d?nemde yuzbinlerce sigir eti insan gida zincirine girmistir. ?ngiltere’deki BSE salgininin nedeni ise danalara verilen yemlerin protein ve kalsiyum y?nunden zenginlestirilmesine y?nelik olarak scrapie’li koyunlardan hazirlanan yem tozu katkisidir. B?ylece danalar yemleri ile beraber scrapie etkenlerini almislardir. Zira BSE’li danalarin beyninden izole edilen fibrillerin scrapie de g?rulen proteinlere benzemesi, BSE’nin danalardaki scrapie benzeri hastalik oldugunu vurgulamaktadir. Danalar icin scrapie’li koyunlardan hazirlanan katki yemleri 1981 yili ?ncesi yuksek isi ve basincla (138 derece ustu) hazirlanmakta ve bu islem scrapie prionlarini yok etmekteydi. Enerji kisitlamasi nedeniyle 1981 yilindan sonra bu isi derecesi dusuruldu ve scrapie etkeni yeterince inaktive edilemedi. 1988 den itibaren alinan ?nlemlerle BSE ile infekte sigir sayisi azaldi. VCJH’li olgular sCJH’li olgulardan daha genc yas grubunu tutmaktadir (16-48, ort.29 yas). VCJH’li olgular siklikla duyusal bozukluklar ve psikiyatrik bulgularla seyretmektedir. Oysa sCJH’de bunlar daha nadir olur. Duyusal bozukluklar yuz, el, ayak, bacaklardaki agri, parestezi veya dizesteziler seklindedir. Psikolojik bozukluklar psikoz, depresyon veya anksiyeteyi kapsar. Hastaligin ilerlemesiyle piramidal bulgular, myoklonus, rijidite, serebellar bulgular, myoklonus, rijidite, serebellar bulgular ve akinetik mutizm g?rulur.
 

Hazirlayan Secdegulleri.Net ve Secdegulleri.Net Sitelerine Tesekkurler

Copyright © Asagi Homurlu Kasabasi Resmi Web Sitesi Yayıncı Firmalardan İzin alınarak. Yayınlanabilir.

Yayınlanma: 2005-09-06 (737 okuma)