Tiroid Bezi Hastaliklari

Hazirlayan: Doc. Dr. ?lhan Yetkin
Gazi Üniversitesi Tip Fakultesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastaliklari BD. ?gretim uyesi

Tiroid bezi nedir?
Tiroid bezinin g?revleri nelerdir?
Tiroid bezi nasil calisir?
Tiroid hormonlarinin g?revleri nelerdir?
Tiroid bezi hastaliklari
Guatr, ?c guatr ve Dis guatr tanimlari
Tiroid bezinin iltihaplanmasi
Tiroid bezi kanseri
Tiroid bezinde hastalik olup olmadigi nasil anlasilir?
Guatr olmamak icin ne yapilmalidir ?

Tiroid bezi nedir?
Guatr bezi boyun ?n b?lgesinde nefes borusunun hemen ?nunde yer alan, kelebek benzeri iki kanadi ve bir de birlestirici b?lgesi olan 20-25 g agirliginda bir ic salgi bezidir. Halk arasinda guatr bezi olarak bilinen bezin tibbi adi tiroid bezidir.

Tiroid bezinin g?revleri nedir?
Tiroid bezi yasam icin son derece ?nemlidir. Tum hucrelerin enerjisini saglamada ?nemli g?revleri olan tiroid hormonlarinin salgilandigi yerdir. Tiroid bezi bu g?revini yapabilmek icin icerisinde iyot maddesini biriktirir. ?yot maddesini kullanarak T3 ve T4 hormonlarini uretir.

Tiroid bezi nasil calisir?
Tiroid bezinin calismasi beyin icerisinde bulunan bir bezden salgilanan TSH (Tiroid bezi uyarici homonu) tarafindan duzenlenir. Bu hormon tiroid bezinde tiroid hormonlarinin (en ?nemlileri T3 ve T4) yapimini ve salgilanmasini saglar. TSH hormonu ise beynin daha ust merkezlerinin denetimi altindadir. Tiroid bezi hormonlari icinde vucut hucreleri uzerinde daha etkin ve aktif olan T3 hormonudur. Tiroid bezinin calismasinda iyot maddesinin cok ?nemi vardir.

Tiroid hormonlarinin g?revleri nelerdir?
Tiroid hormonlari hucrelerin aktivitelerinde g?rev alirlar. Hucrelerin enerji saglamalarinda etkindir. Ayrica hucre gelisimi ve canliliginin devaminda da ?nemli fonksiyonlari vardir. Tum dokularda etkisi g?rulur. Kas, kemik, beyin vb. gibi akla gelebilecek her yerde etkilerini g?zlemek mumkundur. Buyume ve gelisme uzerine de etkilidir.

Tiroid Bezi Hastaliklari
Gebelikte Annenin tiroid bezi yeteri kadar iyi calismazsa bebegin anne karninda gelismesi saglikli olmaz. Bu durumdaki anne gerekli sekilde tedavi edilmezse cocugun gelisimi ve zekasi geri kalir. Bu durum “Kretenizm??? olarak adlandirilir.

Bebeklik cagi: Dogumdan sonra bebekte tiroid bezi yeteri kadar calismazsa bu durumda yine vucut ve zeka gelisimi durur. Kisi her gun daha k?tuye gider. Hastaligin agirligi basladigi yasa g?re degisir. Yani ne kadar erken yaslarda baslarsa rahatsizliklar ve zeka geriligi o nisbette agir olur.

Ergenlikte: Tiroid bezi bu yasta bazi hastaliklarda az ya da cok fazla calisir. Az calisirsa kisinin gelismesi durur. Okulda basarisi azalir ve giderek daha da agirlasir. Kiz cocuklarda adet g?rme olmaz, erkek cocuklarda cinsel gelisme durur veya gelismez. Tiroid bezi cok calisiyorsa bu durumda ?nce hizli bir gelisme olur. Kisilerin sinirlilik, carpinti ve kilo kaybetme gibi yakinmalari olur. Bunlara ek olarak cabuk yorulma, dinlenememe ve titreme gibi yakinmalarda g?rulebilir. Bazi hastalarda g?zlerde ?ne dogru firlama da gelisebilir.

Eriskinde: Gelisme caginda oldugu gibi bu yaslarda da tiroid bezinin bazi hastaliklarinda az calismasi veya cok calismasi g?rulur.
Kisilerde yaslanmayla giderek artan oranlarda tiroid bezi icerisinde bir ya da birden fazla degisik boyutlarda “nodul??? denen sertlikler gelisebilir. Bu nodullerin cogu iyi huylu olusumlardir. Ancak cok az bir kismi k?tu huylu da olabilir. ?yi huylu ya da k?tu huylu diyebilmek icin mutlaka gerekli tetkikler yapilmalidir. Bu amacla ?ncelikle hastalarin nodulleri icerisinden ince bir igne ile biyopsi almak gereklidir.

Guatr, ?c Guatr ve Dis Guatr Tanimlari

?c guatr: Halk arasinda sikca kullanilan bu deyim, disaridan bakildiginda guatrin buyudugunun g?rulmemesine ragmen, guatr bezinin fazla calismasi nedeniyle gelismis olan hastaligi anlatmak icin kullanilir. Yani burada s?z konusu olan “fazla calisan bir tiroid bezinin varligidir???. Fazla hormon salgilayarak kisinin zayiflamasina ve terlemesine, sinirli olmasina neden olur. Bu durum ayni zamanda “zehirli guatr??? olarak da tarif edilir.

Dis guatr: Kisilerin boynunda normal bir bakis ile tiroid bezinin buyudugunun g?rulmesini anlatmak icin kullanilir. B?yle hastalarda guatr bezinin calismasi genellikle normaldir. Bu kisiler ?zellikle yutkunma esnasinda boynun ?n b?lgesinde nefes borusunun uzerinde bir kitlenin yukari-asagi hareket ettigini fark ederler ya da cevreleri b?yle bir nedenle onlari uyarir.

Guatr: Ülkemizde oldugu gibi ?zellikle iyot maddesinin yeteri kadar alinamamasi sonucu ortaya cikan tiroid bezinin buyumesi ve bunun da disaridan fark edilmesi durumudur.

Tiroid bezinin iltihaplanmasi
cok nadir olmakla birlikte tiroid bezi de iltihaplanir. Bu durumda bez uzerinde agri vardir. Hastada ates ve yutkunma sirasinda agri olur. Bazen iltihaplanmanin siddetine g?re disaridan boyunda bir kizarma da g?rulebilir. Bu iltihaplanma mikroplara bagli olabilecegi gibi, daha hafif seyreden ve mikrop saptanamayan bazi hastaliklara da bagli olabilir. Bu durum ancak inceleme sonuclari ile aydinlatilabilir.

Tiroid bezi kanseri
Tiroid bezinden gelisen kanserlerin en iyi yani hizli ilerlemeye neden olmamalaridir. Erken devrede tesbit edilirse tam olarak tedavi etmek de mumkundur. Ancak sinsi ve yavas buyudukleri icin kisilerin duyarsiz davranmalarina neden olur. Bu nedenle aksi ispat edilinceye kadar boyunda saptanan bir sislik mutlaka cok iyi bir sekilde incelenmelidir.

Tiroid bezinde hastalik olup olmadigi nasil anlasilir?
?ncelikle guatr b?lgelerinde yasayanlar, yakinlarinda guatr hastaligi bulunanlar, kilo kaybi nedeni bilinmeyenler, tum vucudu cok fazla terleyenler, surekli carpintisi olanlar, tum vucutlari titreyenler, cok unutkan olan ve giderek aktivitesi azalanlar vb. sikayeti olan kisiler doktora gitmelidir. Doktor gerekli muayeneyi yaptiktan sonra arastirmaya gerek duyabilir. Arastirirken hastanin sikayetlerini ve muayenede saptadigi bozukluklari g?z ?nune alarak tetkiklerini ister. ?nemli bir hastaligi oldugu dusunulen hastalarda 1-Tiroid hormon duzeyleri, 2-Tiroid ultrasonografisi ve 3-Tiroid bezinin calisma fonksiyonunu g?steren sintigrafi tetkiklerinin yapilmasini ister. Sayet kisilerde “Nodul??? ya da “Tiroid Kanseri"nden suphe varsa hemen suphelendigi b?lgeden ince bir igne yardimiyla hucre alarak (biyopsi) tahlilini yaptirir.

Guatr olmamak icin ne yapilmalidir ?
Yapilabilecek en basit ve kolay yol iyottan zengin gidalar almak ve iyottan zengin su icmektir. Bu saglanamiyorsa iyotlu tuz kullanmak en dogru yoldur. Sayet oturdugu b?lgede iyot eksikliginin oldugu biliniyor ise bu durumda yine ya iyotlu tuz ile ya da suya iyot ilavesi gibi y?ntemlerle kisinin gunluk almasi gerekli iyodu almasi saglanmalidir. Bunlarin hicbiri yapilamiyorsa depo iyot igneleri kullanilabilir.

Ancak ?zellikle cocukluk yaslarinda iyot eksikliginin ?nlenmesi cok ?nemlidir. cocuklara mutlaka ilave iyot verilmelidir. ?yot eksikligi sirasinda basarisiz olan ?grenciler iyot almaya basladiktan sonra basarilarinda da artma olur.

Buna ragmen guatr gelisen hastalar icin gerekli ilac tedavisi y?ntemleri vardir. Bu ilaclar mutlaka doktor kontrolunde kullanilmalidir.

?lac tedavileri ile kuculmeyen bazi noduller, kanser dusunulen hastalar, nodulu hizla buyuyen hastalar ise ameliyat edilirler.

Hazirlayan Secdegulleri.Net ve Secdegulleri.Net Sitelerine Tesekkurler

Copyright © Asagi Homurlu Kasabasi Resmi Web Sitesi Yayıncı Firmalardan İzin alınarak. Yayınlanabilir.

Yayınlanma: 2005-09-06 (826 okuma)