Brons Astmasi ve Gebelik

Hazirlayanlar : Prof. Dr. A. Fuat Kalyoncu
Turk Akciger Hastaliklari Vakfi

 
Gebelik anne icin yeni bir durumdur. Bu ortamda bir canli cocuk annenin yasamina ortak olur. cocugun anne karninda gelisebilmesi ve yasamini devam ettirebilmesi, onun gereksinimlerinin karsilanmasina baglidir. Gereksinmelerin ?nemli bir b?lumunu enerji tuketimi icin besinler ve oksijen olusturur. Oksijen solunum sistemi tarafindan saglanir. Solunum sisteminde oksijenin saglanmasi gaz alisverisi yapan unitelere solukla alinan hava hacmi ile orantilidir. Gaz alisverisi etrafi kilcal damarlarla cevrili alveol adi verilen hava bosluklarinda gerceklesir. Solunan ve bu alana ulasan havadaki oksijen, alveolun diger tarafinda ince damarlar icinde dolasan toplardamarlardan gelen ven?z dedigimiz kana gecer. Bu gecis iki taraf arasindaki basinc esit oluncaya kadar devam eder. Gecisi etkileyen fakt?rler iki taraf arasindaki oksijenin basinc farki, kan akimi ve alveole ?rnegin 1 dakikada ulasan toplam hava miktaridir. Gaz alisverisinin yapildigi alana bir dakikada ulasan toplam hava miktari ise solukla bir defada alinan hava ve dakikada yapilan soluk sayisi ile belirlenir.

Agiz ve burundan, gaz alisverisinin yapildigi alveollere, hava. iletici hava yollari ile gelir. ?letici hava yollari 20'den fazla da1lanarak alveollere ulasmaktadir. Son taraflardaki da1lanmalarda hava yollarinin sayisi cok fazla artarken caplari incelmektedir. Kucuk hava yollarindaki yaygin bir iltihaplanma ve caplarindaki daralina, soluk havasinin gaz alisverisi yapilan alveollere ulasmasini zorlastirir ve engeller. Tamamen kapanan hava yollarinin alveollrine ise hic ulasamaz.

G?gus karesinin ici ile karini ayiran icinde kas dokusu bulunan zara diafragma denilir. Karin solunumu yapildiginda bu zar calisir. Zar kubbe seklindedir. Bu kubbenin 1 cm asagi gitmesi ile "genisleyen gazin basinci duser" kanununa g?re g?gus icinde atmosfere g?re olusan negatif basincla yaklasik 250 ml hava akcigere girer. Gebelikte yer isgal eden cocuk ve yarattigi basinc yapisal degisikliklere neden olur. Baslangicta karin ici hacim artisinin yukseltecegi basincin bir b?lumu karin kaslari tarafindan kompanze edilir. Daha sonra g?gus kafesinin alt tarafi genisler, diafragma yaklasik ortalama 4 cm yukselir. Bu sekilde torasik ve karin icindeki basinclar sabit tutulmaya calisilir. Gebeligin arttirdigi oksijen gereksinimi solunum organi tarafindan karsilanmaya calisilir.

Yukarida s?zu edilen yapisal degisiklikler, soluk volumu ve dolayisi ile dakika ventilasyonunu artirir. Bunun anlami ise gaz alisverisi saglayan alveollerdeki ventilasyonun artmasi demektir. Bu sekilde oksijen tuketimi ve bazal metabolizma artisi saglanabilir. ?zellikle yatar durumda olmak uzere alveollerin yer aldigi bazi uniteler, artan karin ici basincin diafragmayi itmesiyle kapanir. Bu kapanan unitelere gelen ven?z kan alveollerde gaz alisverisin yapmadan buyuk dolasma gecerek, atar damarlarla tekrar vucuda dagilir. Buna sant adi verilir. Santin anlami ise atar damarlarda dolasan kandaki oksijen basincinin dusmesidir. Atar damarlardaki oksijenin basinci kritik bir seviyeye dustugu zaman kanla vucudun dokularina tasinan oksijenin miktari azalir.

Gebe anneler siklikla nefes darligindan yakinirlar. Bunun gercek nedeni bilinmemekle birlikte, yukarida anlatilan adaptasyon saglayan yapisal ve fizyolojik degisiklerle ilgili olmasi gerekmektedir.

Brons astmasi diger b?lumlerde aciklandigi gibi, anne ve babadan gelen yapisal yatkinligi bulunan kimselerde, solunum la giren ve tahripkar etkiye sahip maddeler veya asin duyarlilik yaratan tetikleyici fakt?rlerle veya bilinmeyen mekanizmalarla gelisen inflamasyon sonucu hava yollarinin daralmasi ve/veya kucuklerden bir kisminin icindeki kalin yapiskan balgamla tikanmasi seklinde tanimlanmaktadir. ?nflamasyon d?neminde ?zellikle tetikleyici maddelerle temas asiri duyarlilik seklinde kendisini g?sterebilir. Hava yollarinin inflamasyonu caplarinin daralmasi ve bazilarinin tikanmasi ile gaz alisverisi yapilan alanlara giden hava miktari ile orantili olmak uzere dokularda enerji uretimi icin kullanilacak, kanin tasidigi oksijen miktari azalir. Hastaligin yaratabildigi en ?nemli sorun budur.

Gebelikle brons astmasinin dogal gidisi yaklasik yuzde elli oraninda degismez. Geriye kalanlarin yansinda tablo daha agirlasirken, digerlerinde duzelir. Brons astmalilar hava yollarinda hasara neden olan veya asiri duyarliligi tetikleyen fakt?rlerle temastan kacinmalidir. Baska b?lumlerde bu konuda yeteri kadar bilgi verildigi icin burada bunlar tekrarlanmayacaktir. Yalniz sigara dumani ulkemizde ?nemli sorundur. ?zellikle kapali ortamlarda icilen sigara, dumaninin pasif olarak icmeyenlerce solunmasina neden olmaktadir. Sigara icmeyen insanlarda icenler kadar olmasa da, zararli etkiler saptanmistir. Bu nedenle sigara dumanindan kacinilmalidir.

Gebelikle brons astmasina ve gebeligin kendisine zararli etkilerinden dolayi aktif ve pasif sigara icilmemelidir. ?yi tedavi edilen ve komplikasyonsuz astina gebeligi etkilemez. Tedavi guvenirligi kanitlanmis ilaclarla. gerekli doz ve surelerde yapilmalidir. Bu sekilde potansiyel brons astmasi komplikasyonlarin cocugun gelismesini etkileme sorunu olmaz. cocukta brons astmasi gelisecegini saptayabilen bir test yoktur. Anne gebelik suresince kendisini ve dogumdan sonraki 2 yil cocugunu, astmayi tetikleyen fakt?rlerden uzak tutmalidir. Bu sekilde brons astmali annelerin cocuklarinda brons astmasi riski azaltilabilir. Dogum sonrasi ortalama 6 ay kadar emzirmenin cocugun astmaya karsi direncini arttirdigi bugun icin kabul edilmektedir.

Gebe brons astmalilarin en fazla endise ettikleri sorun, aldiklari ilaclarin cocuklarindaki potansiyel yan etkileridir. Kullanilan ilaclarin potansiyel yan etkileri ile sagladiklari yarari karsilastirmak gereklidir. Sadece yan etkileri g?z ?nune alinarak, tedavi saglayici ilaclardan kacinmak dogru degildir. ?laclarin cocuklar uzerindeki yan etkileri yapilan hayvan deneyleri ve edinilen deneyimlerin d?kumu ile tahmin edilebilir. Bu bakimdan hayvan deneyleri ve gebelerdeki kullanimlar ve bunlarin sayisi, ilaclarin guvenirligini belirleyecektir. Brons astmasi tedavisinde kullanilan ilaclarin cogu bu guvenirlige sahiptir.

Sik kullanilan ilaclardan kortikosteroidler, toplum icinde yan etkileri daima gundeme gelen ve kullanimindan kacinilan ilaclardir. cogu kez bu durum fobi seklindedir. Bazi tip doktorlari bu ilaclarin gerekli oldugunda saglayacaklari yararlari g?z ardi ederek, yarar/zarar hesabi yapmadan sadece yan etkilerinden dolayi kullaniIma1arini engellemekte ve var olan steroid fobisinin yayginlasmasina neden olmaktadirlar. Steroidlerin yan etkilerine sahip olmayan fakat onlar kadar etkili alternatif ilaclar bulunmadikca, sagladiklari yararlar ustun oldugu icin kullanilmalari gereklidir. Kortikosteroidlerin baska ?nemli bir ?zelligi yan etkilerinin bir cogunun alman doz ve bu dozdaki kullanim suresi ile paralellik g?stermesidir. Yuksek dozlarda, ?rnegin; uc hafta kullanim ile aylarca hatta yillarca kullanim arasindaki yan etkiler arasinda buyuk fark vardir. Yillarca steroid kullanan ve sagladigi yararla saglikli yasayan bir cok insan vardir. ?nemli olan gerektiginde bu ilaclarin bilincli kullanimidir. Ayrica brons astmasinda hayat kurtarici olduklari icin her zaman acil durumlarda yuksek dozda ve gerektigi sure kullanilmalari uygundur.

Kortikosteroidler tavsan yavrularinda yarik damak gelismesine neden olabilmektedirler. Gebelikte kullanimla, insanlarda b?yle bir bozukluk g?zlenmemistir. Gebelik ?ncesi ve suresince surekli kullananlarda, dogum olayi gibi gereksinimin arttigi durumlarda, insanin kendi adrenal bezinden salgilamasi gereken kortikosteroid miktari yetersiz kalabilir. B?yle durumlarda ek kortikosteroid verilmesi gereklidir. Yukaridaki yazilanlar agizdan tablet olarak veya igne yapilarak alinan kortikosreroidler icin gecerlidir. Solunum yoluyla (inhalasyon, itici gazla ?lculu doz puskurtme, toz) dusuk dozlardaki kortikostetoidlerin yan etkileri agizdan alinanlardan cok daha az ve dusuk orandadir.

Gelismis ulkelerde kortikosteroidler, gebelerde dogrudan solunum yoluyla guvenilir olarak ve yaygin bir sekilde kullanilmaktadir. Sadece oral kandidiyazise (pamukcuk) gebelerde biraz daha sik rastlandigi bildirilmektedir. En fazla deneyime sahip solunum yoluyla kullanilan steroidler; beclomethason dipropionat ve budesonid'dir. Digerlerinde yeterli deneyim yoktur.
?nflamasyonu azaltan ama etkisi kortikosteroidlerden dalia az olan ilaclar kromolin sodyum ve nedokromil sodyumdur. Kromolin sodyum guvenilir bir ilactir. Nedocromil sodyum icin gerekli deneyim yoktur.

Bronkodilat?r ilaclardan betamimetikler kanda seker ve potasyum seviyesinin dusmesine ve su tutulumuna neden olabilirler. Kaslarda kramplar g?rulebilir. Bu grup ilaclardan epinefrin cocukta malformasyonlara yol acabilir. Dunyaya en yaygin kullanilan salbutamol ve terbutalin malformasyon y?nunden guvenilir ilaclardir. Teofilin turevi ilaclarin cocukta irritabilite ve hareketlerinde artis disinda yan etkileri yoktur.

Gebe annelerin hava yollarinda inflamasyona yol acan maddelerle gebelikteki temaslari ve cocugun dogumdan sonraki ilk 2 yilda bu maddelerle karsilasmasi ileride brons astmasi gelismesinde risk olusturmaktadir. Gebelik d?neminde annenin ve ?zellikle dogumdan sonra cocugun ilk 2 yilda b?yle temaslardan kacinmasi gerekmektedir. Sigara dumani disinda evlerde bulunan akarlar ve turlu hayvanlar bunlara ?rnek olarak verilebilir.

Gebelik sonlandiktan yaklasik 3 ay sonra annenin brons astmasinin seyri, gebelik ?ncesi ile benzer hale gelmektedir. Dogum sirasinda cogu kez sorun yoktur. Ama akut agir atak gelisme riski dusuk olmasina ragmen, b?yle bir durumda tedavi prensipleri degismez. Ani gelisen atak bu nedenle sorun yaratmaz. Verilen tedavinin yan etkisi Olmaz ve dogum problemsiz olarak sonlandirilir.

Sonuc olarak gebelikte brons astmasi tedavisi problemsizdir. Ancak deneyim olmayan bazi ilaclardan kacinilmalidir. En buyuk sorun olarak g?rulen kortikosteroidler her zaman ve hayat kurtarici olarak kullanilabilirler. Bu ilaclarin dozu ve kullanim sureleri gerektigi kadar olmalidir. Tedavi edilmeyen brons astmasi ataklarinin anne ve cocukta neden olabilecegi zararli etkiler, basta kortikosteroidler olmak uzere kullanilan ilaclarin potansiyel yan etkilerinden daha agir olabilir.
 

Hazirlayan Secdegulleri.Net ve Secdegulleri.Net Sitelerine Tesekkurler

Copyright © Asagi Homurlu Kasabasi Resmi Web Sitesi Yayıncı Firmalardan İzin alınarak. Yayınlanabilir.

Yayınlanma: 2005-09-06 (792 okuma)