Kazalarda ?lkyardim *

Organ Kopmasi
Kanama Kontrolu
?c Kanamalarda ?lkyardim

Organ kopmasina mudahale edilmezse;
1. Kanama nedeniyle kazazedenin yasami tehlikeye girer
2. Organin kaybi fiziksel g?runum bozuklugu, islev kaybi ve ruhsal sorunlar yaratir.

Kasit, ya da kaza sonucu ortaya cikacak organ kopmasina ilkyardimcinin mudahalesi iki y?nlu ve hizli olmalidir. Kanama kortrolu kadar, nakil ve ulasilacak merkezin bilgilendirilmesi de ?nemlidir. Diger ilkyardim uygulamalarindan farkli olarak, organ kopmasinda, kazazede ve kopmus organin ulastirilacagi saglik merkezinin damar- sinir cerrahisi yapilabilecek nitelikte olmasi gerekmektedir. Soguk ortamda tasinan kopmus organ canliligini daha uzun sure koruyacak, birlestirme sonrasi, islev de daha iyi korunacaktir.

Organ kopmasinda ilkyardim uygulalamalri ?ncelikle ABC  kontrolu ile baslar. Daha sonra kazazede yatar pozisyona getirilir., bilinci aciksa sirtustu, kapali ise yan guvenli pozisyonda tutulur.

Kopma, eger tek tek kemikli b?lgelerin uzaginda meydana gelmis ise kolun ve bacagin vucuda yakin kisimlarindan turnike uygulanir. Daha sonra kopan organ temiz, su gecirmez plastik bir torba ya da kaba konulup agzi kapatilir. Daha sonra bu torba veya kap buzdolu bir kap ya da torbaya konur. Kazazede ve kopan organ ayni aracla nakledilir.

Kanama Kontrolu

Nedeni ve yeri ne olursa olsun, durmayan ya da durdurulamayan her kanama, sok, hatta ?lume yol acar. Kazalarda ?lumlerin ?nemli b?lumu bir kanamadan kaynaklanir. Kanama kontrolu bir ilkyardimcinin en cok gereksinim duyacagi ve kullanacagi becerilerdendir.

Kanamalari zedelenmis damar cesidine g?re uce ayirabiliriz;
1. Kilcal damar kanamalari: Kilcal damarlar hucrelere ulasan son damar uzantilaridir. cok ince olup iclerinde cok az kan bulundugu icin zedelenme, kesilmelerinde ancak sizinti tarzinda ve hafif bir kanama olur. Bir kesi ya da darbe sonrasi ortaya cikabilir. Hemen her zaman, dis mudahale olmasa bile, kendiliginden sona erer. Hayati tehlike yaratmaz.

2. Toplardamar kanamalari: Toplardamarlar hucrelerden d?nen kani kalbe tasiyan, dusuk basincli kan akimi olan damarlardir. Cilde yakin, yuzeysel toplardamarlar kol ve bacak, el, ayak sirtinda rahatca secilebilir. Toplardamar kesileriyle olan kanamalarda koyu renkli, tasma tarzinda kan kacisi g?rulur. cogu kez dogrudan baski uygulayarak kontrol altina alinabilir. Genellikle yasami tehlikeye sokmaz.

3. Atardamar kanamalari: Atardamarlar kalbimizden yuksek basincla pompalanan kani hucrelere ileten, toplardamarlarin tersine kol ve bacakta derinde yol alan damarlardir. Atardamardan olan kanamalarda, acik renkli kanin, yara agzindan kalp atimina uyumlu sekilde fiskirarak ciktigi izlenir. Genellikle durdurulmasi daha zor olan, hayati tehlike yaratan kanamalardir.

Kanamalari konumu ve y?nune g?re de uce ayirmak mumkundur.

Kanin kacisinin g?zle izlenebildigi kanamaya dis kanama adi verilir. ?c organlara ait damarlar, ya da vucut icinde kafa-g?gus-karin bosluklarinda yerlesik damarlarin, bir darbe ya da kesici delici bir aletle parcalanmasiyla ortaya cikan kan kacisi disardan g?rulmez. Bunlar, ic kanama olarak adlandirilir. Kanayan damarin vucudun ic organlarinda oldugu kanamalar, dogal deliklerden disariya dogru kanama olarak adlandirilir.

Kanamada ilkyardimcinin amaci, ?nce damardan kan kacisini ?nlemek, sonra da, kan hacmi azaldigi icin soka karsi ?nlem almaktir.

Kanamaya mudahalede en basit, risksiz, malzeme gerektirmeyecek y?ntemden daha etkili, ancak uygulamasi daha zor, riskler tasiyan y?nteme dogru bir sira izlenir. Degisik y?ntemlerle damari sikistiran, icinden kan gecmesi ve disariya kacmasini ?nleyen ilkyardimci, damardan kan kacisini ?nleyen saglam pihti olusuna kadar uygulamasini surdurmelidir.

Kanamayi durdurmak icin kullanilan ilkyardim y?ntemleri sirayla;
1. Kanayan yer uzerine dogrudan baski yapmak,
2. Kanayan damarin kalpten gelis yolu uzerindeki ?zel noktalara baski yapmak,
3. ?lk iki y?ntemle kontrol edilemeyen ?zel durumlarda, turnike-bogucu sargi yapmaktir.

Ufak bir keside, kesi yerinin su ve sabunla yikanip uzerine birkac dakika bastirilmasi yeterli olacaktir. Üzeri bir yara bandi ile kapatilabilir.

Daha buyuk bir yaralanmada, yara bezi uzerinden avuc ya da parmaklarla yapilacak baski ile kanama durdurulduktan sonra, yeniden acilmayi ?nlemek icin rulo, ya da, bohca haline getirilecek yara bezleri ile, uzerine siki bandaj yapilmasi uygun olur. Kanamali kisinin sakinlestirilmesi ve kanayan kol ya da bacagin yukariya kaldirilmasi, kanamanin durmasini kolaylastiracaktir. Kanla islanan bandaj s?kulmez, ustten yenilenir.

Dogrudan baski ile kontrol edilmeyen kanamalarda, ilkyardimci kanamanin yerine uygun bir noktadan, bas parmagi ya da yumrugu ile baski yaparak, kani getiren atardamari sikistirir. Ancak uygun baski noktalari bu konuda beceri egitimi almadan kullanilmamalidir.

Organ kopmasi birden fazla atardamar kanamasina yani anda baski uygulayamayacak tek ilkyardimci olmasi, kazazedenin yanindan ayrilma zorunlulugu, ilkyardimcinin uzun surecek yol boyunca baski yapacak gucu olmamasi durumunda, son care olarak, bogucu sargi-turnike uygulanir. Uygulama omuz-dirsek ya da diz-kalca arasindaki tek kemikli b?lgeye yapilir. Kan dolasiminin tam olarak kesilmesi kalici doku hasarlarina neden olabilecegi icin istenmeyen bir uygulamadir.

Her yuz kanamali olaydan doksaninin yara yerine baski yapilarak, geri kalan on olayin dokuzunun ?zel noktalara baski ile kontrol altina alinabilecegi, turnike-bogucu sarginin cok az basvurulacak y?ntemler oldugu unutulmamalidir.

?c Kanamalarda ?lkyardim

?c Kanama Dusunulen Kazazede ?cin Yapilacaklar:
1. Sok ile mucadele et (ayaklari yuksek olarak yatir, isit)
2. Hizli naklet

* Bu yayin Ankara Tabip Odasi ?lkyardim Egitimi Komisyonu ?lkyardim Egitimi Kursu Ders Notlarindan Alinmisir.